Huidklachten zijn bij paarden misschien wel het meest voorkomende probleem…
Nagenoeg elke paardeneigenaar heeft wel eens te maken gehad met zomereczeem, paarden die staart en/of manen stuk schuren of mok. En ja, mok hoort ook in dit verhaal thuis, waarom leg ik straks uit.
De fabrikanten van smeersels en supplementen varen er wel bij want niet alleen ons paard wordt gek van de jeuk, wij als eigenaar ook…
Maar als we eerlijk zijn… in de meeste gevallen helpen die middelen niet écht. Misschien houd je de klachten er mee ‘onder controle’ en lijkt je paard het er goed op te doen. Maar zodra je stopt komt de jeuk terug en als je er goed over na denkt moet je waarschijnlijk toegeven dat het elk jaar erger lijkt te worden. De jeuk begint al eerder in het seizoen, hij jeukt eigenlijk ’s winters ook wel steeds vaker, eerst was het alleen de staart, nu ook de manen en z’n buik of waar hij eerst alleen af en toe z’n manen wat beschadigde schuurt hij nu tot bloedens toe…
(spoiler alert: het lijkt niet erger te worden, meestal ís dat ook zo).
Jeuk komt van binnenuit
Dat die supplementen en zéker die smeersels niet werken komt omdat met al die producten de werkelijke oorzaak niet aangepakt wordt. De oorzaak zit namelijk niet van buiten, maar van binnen en die krijg je nóóit opgelost met oplossingen ‘aan de buitenkant’.
Klachten als jeuk, zomereczeem, mok maar ook hoefbevangenheid noemen we binnen holistische geneeswijzen ook wel ‘uitscheidingsproblemen’. Het lijken misschien totaal verschillende klachten maar ze hebben allemaal dezelfde oorsprong: verstoorde darmflora en overbelaste lever en nieren, in de meeste gevallen door voedings- en managementfouten. Dit kunnen zowel voedingsfouten uit het verleden zijn of dingen die nu nog aan de orde zijn.
In dit blog probeer ik op een eenvoudige manier uit te leggen hoe dat werkt met die uitscheiding en wordt hopelijk duidelijk waarom alleen voeding op orde brengen ook niet voldoende is.
Afvalstoffen
Misschien wist je het al, maar de huid is het grootste orgaan wat we hebben… net als lever en nieren is onze huid een uitscheidingsorgaan. Het helpt de nieren afvalstoffen af te voeren en eigenlijk kun je de huid zien als een enorme ‘hulpnier’. Zodra de nieren de afvoer van gifstoffen niet meer bij kunnen benen wordt ook de huid ingezet voor afvoer van afvalstoffen.
Dit is een natuurlijk proces en geeft in gezonde situaties ook geen problemen, dit is waar de huid onder anderen voor bedoeld is.
Normale uitscheiding vindt plaats via urine, ontlasting, snot, traanvocht en dus ook via zweet en talg.
Maar door overbelasting van lever en nieren, die daardoor hun werk niet meer naar behoren kunnen doen, of doordat er meer afvalstoffen het lichaam binnen komen dan dat via normale weg uitgescheiden kunnen worden, komt het hele uitscheidingsapparaat onder druk te staan. Het systeem raakt ontregeld en we gaan van een natuurlijke uitscheiding naar een ‘pathologische’ uitscheiding. Dat wil zeggen dat uitscheiding van afvalstoffen nog wel via de ‘normale’ weg gaan, maar omdat het te veel wordt gaat het lichaam het afweersysteem er bij betrekken en ontstaan er in mildere of heftiger mate ontstekingsreacties.
In plaats van normale uitscheiding via de huid krijgen we puistjes, eczeem en andere huidklachten (zoals jeuk). Urine en ontlasting kunnen veranderen, bijvoorbeeld door ontsteking van het darmslijmvlies of de blaas. Ook de ‘prutoogjes’ en oorontsteking die we bijv. zien als pups naar een nieuwe eigenaar zijn reacties die bij deze fase horen.
Bij paarden hoort daar nog een andere ontstekingsreactie bij… namelijk die in de hoef. De uitscheiding via de huid zal bij de voet – die juist extra doorbloed is met fijne haarvaten en zich daarom uitermate leent voor het afvoeren van afvalstoffen – niet lukken door het hoornweefsel. Daar ontstaat dus vrijwel direct een ophoping van afvalstoffen die het lichaam met behulp van een ontstekingsreactie zal willen kwijt raken.
Voilá… we hebben nu een paard met hoefbevangenheid.
Bij uitscheidingsproblemen is het zo dat elk paard reageert op zijn zwakste punt. Voor sommige paarden is dat de huid op hun staart, manen en lijf, zij ontwikkelen zomereczeem. Voor anderen zijn dat hun benen, zij reageren vooral met mok en weer anderen reageren direct met hun voeten en raken hoefbevangen.
In de praktijk blijkt toch ook best vaak dat het een via het ander volgt en dat veel paarden die hoefbevangen raken toch eerst een periode in meer of mindere mate jeuk gehad hebben of dat paarden die in de zomer jeukklachten hebben in natte periodes ook vaak last van mok hebben.
Als we de oorzaak van deze uitscheidingsproblemen negeren, of erger nog, we onderdrukken de uitscheiding door gebruik van onderdrukkende medicatie, dan zullen we op den duur alleen maar ernstiger klachten krijgen.
Niet voor niets komt het voor dat paarden die regelmatig met corticosteroïden behandeld zijn voor jeuk, op termijn long- en/of darmklachten ontwikkelen. Juist huidklachten die onderdrukt worden verplaatsen zich snel naar longen en darmen omdat beiden eigenlijk ook ‘huidweefsel’ zijn, maar dan aan de binnenkant van het lichaam.
Maar hoe zit dat dan met het uitscheiden van afvalstoffen via de huid?
Er zijn twee manieren waarop via de huid afvalstoffen uitgescheiden worden. Via zweetklieren worden – net als via de nieren – wateroplosbare afvalstoffen afgevoerd. Wanneer er te veel afvalstoffen aanwezig zijn en de nieren die hoeveelheid niet meer kunnen verwerken, wordt een deel van de afvalstoffen niet meer in de nieren uitgefilterd maar blijft aanwezig in het bloed. De zweetklieren werken vergelijkbaar als het filtersysteem in de nieren, waardoor afvalstoffen vanuit het bloed in het zweet terecht komen en zo naar buiten afgevoerd worden.
De andere manier gaat via talg uit de talgklieren. Talg is een vet en via talg worden dus vet-oplosbare afvalstoffen afgevoerd. Als dit gebeurd weten we dat we te maken hebben met een overbelaste lever.
Hoezo?
We noemen de lever vaak onze ‘zuiveringsinstallatie’, maar eigenlijk klopt dat niet helemaal… dat zijn de nieren, die zorgen voor zuivering van het bloed en afvoer van afvalstoffen. De lever is eigenlijk een ‘chemie-fabriekje’ die er voor zorgt dat de afvalstoffen zo bewerkt worden de nieren ze kunnen uitscheiden. Wat de lever doet is vet-oplosbare afvalstoffen wateroplosbaar maken en ze weer teruggeven aan het bloed zodat dit bloed in de nieren gefilterd kan worden en de wateroplosbare afvalstoffen afgegeven kunnen worden aan de urine.
Maar doordat er te veel afvalstoffen zijn, of een tekort aan mineralen die nodig zijn voor die chemische reactie, of door echte schade door toxines, kan het gebeuren dat de lever deze functie niet meer naar behoren kan uitvoeren. Dan blijven er dus vet-oplosbare afvalstoffen in het bloed achter en daar kunnen de nieren niks mee. Maar via de huid kunnen ze opgelost in talg (= vet) alsnog afgevoerd worden.
Wanneer dit afvoeren via talg ook stagneert zullen deze afvalstoffen opgeslagen worden in het onderhuids vetweefsel.
Waarom zorgt dit voor zoveel klachten?
Omdat de afvalstoffen relatief agressieve stoffen zijn zullen deze uitwendig al een negatieve invloed op de huid hebben. Deze stoffen kunnen de zuurgraad van de huid aantasten en beschadigen de natuurlijke beschermlaag van vetten en goedaardige bacteriën, die een eerste barrière vormen tegen ziekteverwekkers. Maar ook omdat overmatige afvoer van afvalstoffen zoals eerder uitgelegd ‘pathologisch’ wordt – het immuunsysteem gaat zich met de afvoer bemoeien – zal de huid ontstekingsgevoeliger worden.
Elk miniem wondje wat door schuren ontstaat zal weer een nieuwe reactie van het immuunsysteem vragen en zo komt het immuunsysteem verder onder druk te staan. Elke kleine irritatie geeft een steeds grotere reactie, totdat op een gegeven moment een muggenprik al genoeg is. Nu heeft het paard ‘seizoensgebonden jeuk’, ofwel zomereczeem.
In sommige gevallen ontstaat een echte allergie voor het mugje, omdat het immuunsysteem reageert op het stofje wat de mug in het wondje ‘spuugt’ om het bloed niet te laten stollen.
Maar heel vaak is dat niet eens aan de orde. Wat we veel vaker zien is dat de jeuk eerst nog ‘seizoensgebonden’ is, doordat muggen en vliegen en andere steekbeestjes de jeuk vanuit het immuunsysteem triggeren. Daar bovenop krijgen veel paarden vooral in de zomer, doordat ze op de wei gaan, veel meer suikers binnen dan goed voor ze is.
Maar naarmate de klachten voort duren en het uitscheidingssyteem langer overbelast is, zien we heel vaak dat paarden – ondanks een goede muggendeken of op stal waar geen mugjes zijn en uiteindelijk ook in de winter – toch schuren en jeuk hebben.
Om maar even met ‘het pannetje’ te spreken…
In het begin zijn de mugjes nog een extra blokje op het vuur waardoor er een heftige wolk ontstaat in de zomer.
Maar er liggen meer blokken op het vuur
en als die daar blijven liggen en flink door smeulen blijft de pan zich ook vullen als het blokje ‘mug’ weer weg is.
Blokken als ‘gras’, of ‘medicijngebruik’ of ‘stress’… En uiteindelijk zit het pannetje zo vol dat het niet meer alleen een wolk in de zomer is maar een constante stroom stoom. Dat is chronische jeuk, het hele jaar door…
Hoe zit dat dan met mok?
De eerste jeuk ontstaat vaak op de plek waar paarden de meeste zweetklieren hebben. Hals, flanken, liezen… dit is vaak het beginstadium, afvoer van wateroplosbare afvalstoffen omdat de nieren het niet aan kunnen.
De grotere problemen ontstaan wanneer (ook) de lever overbelast raakt en vet-oplosbare afvalstoffen via talg door de huid afgevoerd gaan worden.
Talgklieren zitten vooral daar waar het paard bescherming tegen vocht nodig heeft omdat talg de vacht waterafstotend maakt en er zo voor zorgt dat een paard niet tot op z’n huid nat wordt in de regen. Bovenop het lijf, nek, rug, staart (staart en manen zijn mede bedoeld voor afvoer van water én lang haar dus vragen meer talg, dus meer talgklieren). Ook de buik bevat meer talgklieren omdat regenwater via de buik van het lijf drupt. Dit zijn de typische jeukplekken bij ‘zomereczeem’.
Maar ook de benen bevatten veel talgklieren, juist omdat die benen ook nat kunnen worden door water ‘van onderaf’ zoals plassen en modder. En júist die paarden met heel veel behang aan de benen hebben ook meer talgklieren nodig om die sokken ‘waterafstotend’ te houden.
Omdat de huid op de benen vaker met vuil, uitwerpselen, modder etc. in aanraking komt krijgen op een aangetaste huid foute bacteriën maar ook schimmels veel sneller voet aan bodem dan bijv. op de rug of nek. Daarom monden huidklachten daar veel sneller uit in een ontstekingsreactie van de huid zelf. Overmatig talg maar ook ontstekingsvocht wat door de huid naar buiten komt bouwt zich op en er vormt zich een voedingsbodem voor bacteriën die vaak ook nog fijn afgesloten wordt door korsten, zodat het warm, zuurstofarm en vochtig blijft. De ideale plek voor bacteriën om lekker te groeien. Uitwendige behandeling en hygiëne zijn bij mok heel belangrijk maar ook hier geldt: zolang je de inwendige oorzaak niet op lost, los je het probleem niet blijvend op.
Maar wat dóe je er dan aan?
Dat hangt toch vaak van de individuele situatie af. Wat zijn de factoren die de overbelasting van het systeem veroorzaakt heeft. Waar komen de toxines vandaan die uitgescheiden moeten worden.
Een van de eerste dingen is natuurlijk ‘voeding en darmen op orde’.
Uiteraard is voeding heel belangrijk. Alles aan ‘foute dingen’ die naar binnen gaan moeten er weer uit. Toxines in de voeding zelf, voedingsstoffen waar het paard niet goed mee overweg kan zoals suiker en zetmeel, endo-toxinen die ontstaan door verzuring van de darm of door verkeerde voedingsstoffen waardoor weer foute bacteriën in de darm groeien… Daar dieper op in gaan beslaat een boekwerk op zich en dit op orde brengen vergt meer dan ‘goed en suikerarm voeren’.
Het is dus belangrijk je te verdiepen in ‘wat is nu wel en geen goede voeding voor een paard’.
Maar ook zaken als antibiotica gebruik en chemische ontworming zijn dingen waar je misschien even goed over na moet denken. Deze tasten niet alleen de darmflora aan maar belasten ook nog eens de lever. Dubbelop belasting van het hele uitscheidingsverhaal dus. Dit kan zeker bij een paard wat al flink klachten heeft de zaak behoorlijk verslechteren.
Soms móet iets, maar denk goed na over hoe noodzakelijk het is en weeg dat af tegen de nadelen die het je op kan leveren. Antibiotica wordt nog altijd voorgeschreven terwijl er geen sprake is van een bacteriële infectie, ook ‘preventief’ geven heeft geen nut en werkt resistentie juist in de hand. Ontwormen is inmiddels al meer aan banden gelegd waardoor blind ontwormen niet veel meer gedaan wordt, maar kijk ook eens of je een alternatief kunt gebruiken. Ook homeopathisch kun je actief wormen afdrijven.
Verder is het belangrijk om lever-belastende factoren zo veel mogelijk weg te nemen.
Naast antibiotica en chemische ontworming vormen ook vaccinaties en andere medicatie een zware belasting voor de lever. Is vaccinatie noodzakelijk of kun je ook daar kijken naar een alternatief? Je zou homeopathisch kunnen immuniseren, of de vaccinatie in ieder geval homeopathisch begeleiden zodat het veel minder belastend is. Of misschien is gewoon even uitstellen een optie.
Een andere belangrijke factor die vaak vergeten wordt is chronische stress. Zowel voor de darmen als de lever en nieren vormt dit een flinke belasting en daarnaast verhoogt stress de ontstekingsgevoeligheid en zet het immuunsysteem onder druk. Hoe stress precies bij draagt aan klachten heb ik in dit blog uitgelegd.
Verder is het verstandig om eens te kijken naar wat je op de huid smeert. Natuurlijk moeten wondjes en plekken behandeld worden maar bedenk je wel dat bijvoorbeeld heel veel anti-vliegen/muggen middelen opgenomen worden door de huid en op die manier extra gifstoffen leveren bovenop een toch al overbelast uitscheidingssysteem.
Maar is dat genoeg?
Helaas niet. Dat blijkt ook wel als je ziet hoeveel mensen al hun stinkende best doen om al die factoren zo goed mogelijk onder controle te krijgen. Suikerarm hooi, niet op gras, geen vaccinatie, ontwormen met kruiden, ingepakt in een boettdeken en nog heeft het paard jeuk!
Ten eerste moet je je realiseren dat een verstoorde darm echt láng kan duren voordat dat hersteld is. Dan heb je het eerder over jaren dan maanden, zeker als die darmverstoring het gevolg is van jarenlange voerfouten. Dat los je niet ‘even’ op.
Maar zelfs als dat weer op orde is, kan het zijn dat de klachten niet weg zijn. En dat is logisch als je weer even naar mijn pannetje kijkt… Want alles wat je met bovenstaande factoren gedaan hebt is blokjes van het vuur halen. En dat is zeker cruciaal! Zonder dat is ál het andere dweilen met de kraan open, want daar zit de oorzaak.
Maar… Het pannetje zit nog tot de rand toe vol! En elk nieuw blokje op het vuur (let op… stress was een flink blok en is niet altijd te voorkomen) zorgt weer voor een nieuwe wolk. Wil je dat de klachten weg blijven dan zul je dat pannetje leger moeten krijgen. En dat gaat in de meeste gevallen niet meer vanzelf.
Het systeem zit nog vol afvalstoffen die er uit moeten, maar wat je vooral níet wilt bij huidklachten is in één klap de deksel er af. Want dan knalt de hele stoomwolk er in één keer uit en bij huidklachten betekent dat in bijna alle gevallen een enorme verslechtering van klachten. Dat is waarom ik geen fan ben van detox-kuren. Het zal niet de eerste keer zijn dat mensen met ernstig verslechterde klachten bij mij komen na gebruik van een complexmiddel om te ontgiften/detoxen.
Dit ‘leeg maken’ van het pannetje moet – vooral wanneer er al klachten zijn – echt met heel veel beleid en veel mildere middelen. Dit is wat ik daarom homeopathisch doe en per individu zo mild kan doen als nodig is.
Als de lever en nieren eenmaal overbelast zijn of zelfs schade hebben gekregen door de toxines en overbelasting, herstellen die zich niet zomaar vanzelf. Misschien, in jaren tijd… maar daar wil je niet op wachten. En zolang deze organen niet naar behoren werken, blijft het pannetje zich ook heel makkelijk weer bijvullen, wat het herstel vertraagt of zelfs tegen gaat.
Dat zelfde geldt voor een overspannen immuunsysteem, ook dat herstelt vaak niet vanzelf. Dat is waardoor allergieën ontstaan en niet meer vanzelf weg gaan.
Om het pannetje leger te krijgen en nieuwe wolken te voorkomen, zul je alle factoren mee moeten nemen in de behandeling en al deze systemen actief moeten ondersteunen en helpen herstellen. Omdat er voor elk paard weer andere blokjes op het vuur liggen en de inhoud van het pannetje verschilt, is de behandeling ook vaak heel individueel. Elk vuurtje en elk pannetje heeft z’n eigen behandeling nodig. Dat maakt dat wat voor het ene paard heel goed werkt, voor het andere paard weinig doet. Zelfs met homeopathie is het vaak nog een flinke klus en het vergt een lange adem en inzet van de eigenaar maar het is gelukkig wel goed mogelijk.
Wil je weten wat je voor jouw paard zou kunnen doen en wil je weten welke blokjes er bij jouw paard op het vuur liggen en wat er nog meer in het pannetje zit, maak dan een afspraak voor een gratis adviesgesprek en ik kijk met je mee.
Aan de hand van jouw specifieke informatie kan ik je tips geven over wat je zelf nog kunt doen voor je paard. Ik kan voedingsadvies geven want ook dat hoort bij wat ik doe, maar omdat ik naar het hele plaatje kijk, zowel de wolk, als de blokjes op het vuur als het pannetje – jouw paard – zelf, kan ik uitleggen wat er naast die voeding verder nog nodig kan zijn om jouw paard weer jeukvrij en happy te krijgen.